ANILARLA SARIKAMIŞ: AYAZ TUTAN HÜZÜNLÜ HAREKÂT

Sarıkamış, tarihi serüven içerisinde gönlümüzde ayaz tutan hüzünlü sayfalardan birisidir. Bir o kadar da aslından ve gerçekliğinden uzaklaştırılan bir tarihtir. Üzerine ciddi manada çok az araştırma yapılan tarihi bir vakıadır. Ve temelinde biraz da Enver Paşa muhalifliği yatan hüzünlü sayfalardır. Bu yüzden zor olsa gerek Sarıkamış hakkında yazmak. Haliyle elleri ve ciğerleri üşüyen askerler kadar üşümeden yazılmayacağını da iddia ediyorum.

Eminim ki “Anılarla Sarıkamış” yazarı Sayın Muzaffer Taşyürek hocam, donarak vefat eden şehitlerimizin üşüyen nefesleri kadar, ayazı yüreğinde hisseden bir yazardır. Bu satırları yazarken bile ellerinin üşüdüğünü ve hatta mürekkebinin kırağı tuttuğunu bile söyleyebilirim. Çünkü yaşamadan yazılmaz Sarıkamış.

“Anılarla Sarıkamış” kitabı tarih ve hatıra kitabıdır. Yazarı araştırmacı/tarihçi/yazar/muallim Muzaffer TAŞYÜREK.

Değerli Muzaffer TAŞYÜREK hocam, Erzurum’u kendisine dert edinen ve bu şehrin tarihine, şahsiyetine, sokaklarına, mahallesine; gün doğumuna, yaylasına, toprağına, insanına ve gencine sevdasını vakfetmiş vefalı bir değerimizdir. Bakışlarında şehre dair heyecan, sözlerinde haklı bir sitem ve kaleminde ise bu şehrin ruhuna dair daima izler barındıran kıymetli bir büyüğümüzdür.

Hocamız, ömrünü, emeğini, heyecanını ve mesaisini bu şehre harcayan çok kıymetli hocamız olmakla beraber zaman ona da Âşık Reyhaninin o ağıtlı “gidirem” sözünü söyletmiştir. Ve hocamız Sakarya’ya göç ederek orada ikamet etmekte ve çalışmalarını orada sürdürmektedir. Hocamız memleket hasreti ile iç çekerken bizler de Muzaffer Taşyürek gibi bir değerimizi çok özlemekteyiz. Şehir adına söz söyleyen ve bunda da samimi davranan ender yüreklerden birisidir kendisi.

Anılarla Sarıkamış kitabı, “Sarıkamış yaramdır, borandır Sarıkamış; Sarıkamış ayazdır, destandır Sarıkamış; Evladı buz kesmiş, evladı toprak olmuş tam doksan bin anadır Sarıkamış” hüzünlü kapak yazısıyla Ocak-2019 yılında Ravza Yayınevi baskısıyla okuruyla buluşmuştur. Tarihi sevdirme ve tarihi yerinden anlatma gayesi barındırmaktadır.

Kitap sekiz bölümden oluşmaktadır.

İlk bölümde savaşa girerken Osmanlı devletinin durumunu genel manada özetlemektedir. İkinci bölümde seferberlik yıllarını ve bu zamanın durumunu gözler önüne sermektedir. Üçüncü bölümde Sarıkamış harekâtının önemli karargâh merkezlerinden birisi olan “Köprüköy ve Azap” mevkiini anlatmaktadır. Dördüncü bölümde savaş bölgesini, beşinci bölümde Sarıkamış’a giden yolu adım adım anlatmakta,  altıncı bölümde neler yaşandı diyerek değerlendirme yapmaktadır. Yedinci ve son bölümde ise işgalin içler acısı durumunu ve şehitlerimizin akıbetlerini izah etmektedir.

Kitap, klişeleşmiş “90 bin” söylemine atıf yaparak, bu tartışmayı gündeme getirmekten ziyade isimsiz ve kabirsiz nice şehidimizin olduğuna dikkat çekmeye çalışmaktadır. Zengin dipnot ve kaynakçayla söylediğinin ciddiyetini ortaya koyarken, sayfalar arasında zamanın ruhunu yansıtan fotoğraflarla karşılaşmak da ayrı bir zenginlik olmuş durumdadır. Fotoğrafların ise “Pro. Dr. Bingür Sönmez ve Sarıkamış Dayanışma Grubu” arşivinden olduğunu yazarın teşekkür notundan anlıyoruz.

Kitap, tarihi kronolojikten ziyade özellikle savaşın arka planında olup bitenleri ve ne tür zorluklarla karşılaşıldığını anlatmaktadır. Hatta takdim yazısında hocamız şöyle ifade etmektedir: “Bu kitapta Köprüköy ve Azap muharebelerinde ve Sarıkamış Kuşatma Harekâtı esnasında cephelerde, cephe gerisinde ve birliklerin Erzurum’a sevki sırasında yaşanan binlerce olaydan sadece bazılarını bulacaksınız. Umuyoruz ki kaynakları verilerek seçilen bu örnekler Türk askerinin fedakârlığının sınır tanımadığını, Anadolu halkının çektiği çilelerin acısını ruhunuza taşıyacak bu vatanın kolay kazanılmadığını, her karışı için nasıl da büyük fedakârlıklar yapıldığı ve bedeller ödendiğini gösterecektir.”

Eseri özellikle tarihi veriler etrafında tartışmaktan ziyade, yapılan savunma harekâtının cephe arkasında hatıralar ve hatıratlar gözüyle okumak ve bu şekilde değerlendirmek, bizlere ne tür zorlukların ve çilelerin yaşandığını resmetmektedir. Bütün bu hatıralar kadar tifüs ve ermeni ihanetiyle de yapılan mücadelenin izlerine rastlamak mümkündür.

Sarıkamış Harekâtı hakkında konuşmak ve bir değerlendirme yapmak için özellikle Osmanlı devletinin durumunu, zamanın ekonomi/siyasi/sosyal/insani şartlarını ve mevsimin kış olması gibi nedenleri göz önüne alarak yapılacak bir değerlendirme daha vicdanlı ve ahlaklı olacaktır.

Son söz olarak söylemek istediğim ise

Hocam kitabınızı okurken terler içinde üşüdüğümü ve titrediğimi çok iyi hatırlıyorum. Acaba siz bu satırları ve bu tarihi vakıayı kalemle ve alın terinizle resmederken buyumaktan nasıl kurtuldunuz, kim bilir?...

(Hocamızın, “Seferberlik Yıllarında Erzurum” adlı kitabı da zamanını, şehrimizi ve şehrimizin insanının neler çektiğini en iyi anlatan kitaplardan birisidir. Aslında bu kitabı yazmak istedim. Lakin elde etme konusunda sıkıntılar yaşadım. Ben de zemheri aylarında Sarıkamış kitabını konu edindim)